Trong đời sống hôn nhân, không phải cuộc hôn nhân nào cũng có thể duy trì đến trọn đời. Khi mâu thuẫn không thể hàn gắn, ly hôn là giải pháp cuối cùng. Tuy nhiên, không phải lúc nào cả hai vợ chồng cũng đồng thuận trong việc chấm dứt quan hệ hôn nhân. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết thủ tục ly hôn khi vợ hoặc chồng không hợp tác – hay còn gọi là ly hôn đơn phương – theo quy định pháp luật Việt Nam.
2. Ly hôn đơn phương là gì?
Ly hôn đơn phương là trường hợp chỉ một bên vợ hoặc chồng yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn khi bên kia không đồng ý hoặc không hợp tác trong quá trình ly hôn. Điều này thường xảy ra khi:
- Một bên cố tình lẩn tránh, không ký vào đơn ly hôn.
- Không tham gia hòa giải, không có mặt tại phiên tòa.
- Không cung cấp giấy tờ cần thiết để tiến hành thủ tục.
Theo Điều 56 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, Tòa án có quyền giải quyết ly hôn đơn phương nếu xác định quan hệ hôn nhân đã trầm trọng, đời sống chung không thể kéo dài và mục đích hôn nhân không đạt được.
3. Căn cứ để ly hôn đơn phương
Khi một bên yêu cầu ly hôn mà bên kia không đồng thuận, người yêu cầu cần chứng minh những căn cứ sau:
- Vợ chồng thường xuyên xảy ra mâu thuẫn, xung đột kéo dài.
- Bị bạo lực gia đình (thể chất, tinh thần).
- Một bên vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ vợ chồng.
- Không còn sống chung hoặc sống ly thân một thời gian dài.
Việc chứng minh những căn cứ này có thể thông qua: bản tường trình, hình ảnh, ghi âm, xác nhận của hàng xóm hoặc chính quyền địa phương.
4. Hồ sơ ly hôn khi vợ/chồng không hợp tác
Người yêu cầu ly hôn cần chuẩn bị đầy đủ các giấy tờ sau:
- Đơn xin ly hôn đơn phương (theo mẫu của Tòa án).
- Bản sao có chứng thực giấy đăng ký kết hôn (nếu không có bản chính, có thể xin trích lục).
- Bản sao có chứng thực CMND/CCCD và hộ khẩu của người yêu cầu ly hôn.
- Giấy khai sinh của con chung (nếu có con).
- Giấy tờ chứng minh tài sản chung (nếu có tranh chấp tài sản).
Lưu ý: Nếu bên không hợp tác giữ giấy tờ (như đăng ký kết hôn), người yêu cầu có thể làm đơn trình báo hoặc xin trích lục tại UBND nơi đăng ký kết hôn.
Bước 1: Nộp hồ sơ ly hôn tại Tòa án có thẩm quyền
- Theo quy định, người yêu cầu ly hôn phải nộp hồ sơ tại Tòa án nhân dân cấp quận/huyện nơi bị đơn cư trú hoặc làm việc.
- Có thể nộp trực tiếp hoặc gửi qua bưu điện.
Bước 2: Tòa án thụ lý và gửi thông báo
- Sau khi nhận hồ sơ hợp lệ, Tòa án sẽ ra thông báo nộp tạm ứng án phí.
- Người yêu cầu nộp án phí tại cơ quan thi hành án và nộp biên lai cho Tòa án.
- Sau đó, Tòa án sẽ ra thông báo thụ lý vụ án và gửi cho các bên.
Bước 3: Hòa giải tại Tòa án
- Hòa giải là thủ tục bắt buộc trong ly hôn đơn phương.
- Nếu bên còn lại không đến, Tòa có thể lập biên bản vắng mặt.
- Nếu bên bị đơn cố tình vắng mặt nhiều lần không có lý do, Tòa án sẽ giải quyết vắng mặt theo quy định tại Điều 227 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015.
Bước 4: Xét xử và ra quyết định ly hôn
- Tòa án sẽ mở phiên xét xử sơ thẩm.
- Nếu đủ căn cứ, Tòa sẽ ra bản án chấp nhận ly hôn, phân chia tài sản, quyền nuôi con và nghĩa vụ cấp dưỡng.
6. Thời gian giải quyết ly hôn đơn phương
- Thông thường từ 4–6 tháng tùy từng vụ án.
- Trường hợp phức tạp (tranh chấp tài sản, giành quyền nuôi con, bị đơn cố tình trì hoãn), thời gian có thể kéo dài từ 6–12 tháng.
7. Một số khó khăn thường gặp
Không tìm được địa chỉ người không hợp tác
Nếu không xác định được nơi cư trú, Tòa có thể đình chỉ vụ án. Người yêu cầu cần cung cấp địa chỉ nơi ở cuối cùng, hoặc xin xác nhận tạm vắng/tạm trú tại địa phương.
Không có giấy đăng ký kết hôn
Nếu không giữ bản chính, có thể xin trích lục đăng ký kết hôn tại UBND cấp xã/phường nơi đã đăng ký kết hôn.
Bên còn lại gây khó khăn, không ký vào giấy tờ
Việc này không làm ảnh hưởng đến quyền ly hôn của bên yêu cầu. Tòa án vẫn thụ lý giải quyết theo đúng trình tự pháp luật.
8. Kết luận
Ly hôn khi vợ hoặc chồng không hợp tác là tình huống không hiếm gặp trong thực tiễn. Tuy phức tạp hơn so với ly hôn thuận tình, nhưng pháp luật Việt Nam đã quy định rõ thủ tục và cơ sở để đảm bảo quyền lợi cho bên yêu cầu. Nếu bạn đang gặp khó khăn trong quá trình ly hôn đơn phương, hãy liên hệ với luật sư Nguyễn Hồng để được tư vấn và trợ giúp.
